Vanwege het in A(c)A(c)n richting wijzende Tijdsbesef waarin de gewone geest blijft ondergedompeld, zijn mensen geneigd alles te beschouwen in een volgorde kader dat op het woord georiA

Liet Kynes: Werkboek voor Arrakis

A

Woorden en bewegingen tegelijk, prentte Jessica zich in en ze richtte haar gedachten op die noodzakelijke geestelijke voorbereidingen voor het op handen zijnde onderhoud.

Het was kort na het ontbijt en de gouden zon van Salusa Secundus raakte nog maar net de verste muur van de ommuurde tuin die ze uit haar raam kon zien. Ze had zorgvuldig haar kleren gekozen: de zwarte mantel met kap van een Eerwaarde Moeder, maar dan A(c)A(c)n waarop het Atreides-embleem in een met gouddraad geborduurde rand langs de zoom verwerkt was, en evenzo langs de manchetten van beide mouwen. Jessica legde zorgvuldig haar kleed in de juiste plooi terwijl ze met haar rug naar het raam ging staan en haar linkerarm voor haar middel hield om het Haviksmotief van het embleem goed te laten uitkomen.

Farad'n zag de Atreides-symbolen en maakte er bij het binnentreden een opmerking over, maar hij toonde geen woede of verbazing. Ze bespeurde subtiele humor in zijn stem en daar verwonderde ze zich over. Ze zag dat hij het grijze tricot droeg dat zij had voorgesteld. Hij ging zitten op de lage, groene divan waarnaar ze hem verwees en legde ontspannen zijn arm op de rugleuning.

Waarom vertrouw ik haar? vroeg hij zich af. Dit is een Bene Gesserit heks!

Jessica die de gedachte aflas uit het contrast tussen zijn ontspannen lichaam en de uitdrukking op zijn gezicht, lachte en zei: 'Jij vertrouwt me omdat je weet dat dit een goede ruil is tussen ons en omdat je begeert wat ik je kan leren.'

Ze zag zijn wenkbrauwen in het begin van een bedachtzame frons samentrekken en gebaarde met haar linkerhand om hem gerust te stellen. 'Nee, ik kan geen gedachten lezen. Ik lees het gezicht, het lichaam, de gebaren, de klank van de stem, de houding van de armen. Iedereen kan dit als ze eenmaal de manier van de Bene Gesserit hebben geleerd.'

'En u zult mij die leren?'

'Ik ben ervan overtuigd dat je allerlei rapporten over ons hebt gelezen,' zei ze. 'Bestaat er ergens een verslag dat zegt dat wij een rechtstreekse belofte niet nakomen?'

'Geen rapporten, maar...'

'Wij overleven gedeeltelijk als gevolg van het feit dat mensen er volledig op kunnen vertrouwen dat wij de waarheid spreken. Dat is niet veranderd.'

'Dat vind ik redelijk,' zei hij. 'Ik wil graag beginnen.'

'Het verbaast me dat je de Bene Gesserit nooit om een lerares hebt gevraagd,' zei ze. 'Ze zouden een gat in de lucht gesprongen hebben voor zo'n gelegenheid om jou bij hen in de schuld te steken.'

'Mijn moeder wilde nooit naar me luisteren als ik daarop aandrong,' zei hij. 'Maar nu...' Hij haalde zijn schouders op, een veelzeggend commentaar over Wensicia's verbanning. 'Zullen we beginnen?'

'Het zou beter zijn geweest om hiermee te beginnen toen je veel jonger was,' zei Jessica. 'Het zal nu veel moeilijker voor je zijn en het zal veel langer duren. Je zal moeten beginnen met geduld oefenen, buitengewoon veel geduld. Ik bid dat je dat niet een te hoge prijs zult vinden.'

'Niet voor de beloning die u biedt.'

Ze hoorde de ernst, de druk van zijn verwachtingen en een zeker ontzag in zijn stem. Dat was een goed ogenblik om te beginnen. Ze zei: 'De kunst van het geduld, dusate beginnen met een aantal elementaire prana bindu-oefeningen voor de benen en de armen en voor je ademhaling. Aan de handen en vingers komen we later wel toe. Ben je klaar?'

Ze ging op een stoel tegenover hem zitten.

Farad'n knikte en trok zijn gezicht in een verwachtingsvolle plooi om de plotselinge aanval van angst te verbergen. Tyekanik had hem gewaarschuwd dat er achter het aanbod van Vrouwe Jessica een valstrik moest schuilgaan, iets dat door de Zusters was uitgedokterd. 'Je kunt onmogelijk geloven dat zij hen wederom heeft verlaten of dat zij haar hebben laten vallen.' Farad'n had een eind gemaakt aan de discussie met een uitbarsting waarvan hij onmiddellijk spijt had gehad. Zijn emotionele reactie had hem sneller doen instemmen met de voorzorgsmaatregelen van Tyekanik. Farad'n keek naar de hoeken van de kamer, naar het verfijnde glanzen van de jems in de schoorsteenmantel. Het was niet alles jem wat glansde: alles in deze kamer zou worden opgenomen en scherpe geesten zouden elke nuance, elk woord en elk gebaar bestuderen.

Toen Jessica zag waarheen zijn blik dwaalde, moest ze lachen, maar ze liet niet merken dat ze wist in welke richting zijn gedachten waren afgedwaald. Ze zei: 'Om op de manier van de Bene Gesserit geduld te oefenen, moet je om te beginnen de wezenlijke, rauwe onevenwichtigheid van ons heelal onderkennen. Wij noemen de natuurawaarmee we dit geheel in al zijn verschijnselen bedoelenahet Uiterste Niet-Absolute. Om je blik te bevrijden en je gelegenheid te geven de veranderlijke wegen van deze voorwaardelijke natuur te herkennen, moet je je twee handen met gestrekte armen voor je houden. Staar naar je uitgestrekte handen, eerst naar de handpalm en dan naar de rug. Bekijk de vingers, voor- en achterkant. Doe het.'

Farad'n gehoorzaamde, maar hij voelde zich opgelaten. Dit waren zijn eigen handen. Hij kende ze.

'Stel je voor dat je handen oud worden,' zei Jessica. 'Ze moeten in jouw ogen heel oud worden. Heel, heel oud. Kijk eens hoe droog de huid...'

'Mijn handen veranderen niet,' zei hij. Hij voelde de spieren van zijn bovenarmen nu al trillen.

'Blijf naar je handen staren. Maak ze oud, zo oud als je je kan indenken. Het duurt misschien lang. Maar als je ziet dat ze ouder worden, draai dan het proces om. Maak je handen weer jongazo jong als je ze kan maken. Probeer ze naar believen van vroege jeugd naar hoge ouderdom te brengen, heen en terug, heen en terug.'

'Ze veranderen niet!' protesteerde hij. Zijn schouders deden pijn.

'Als je het van je zintuigen verlangt, zullen je handen veranderen,' zei ze. 'Concentreer je op het zichtbaar maken van de tijdstroom die je verlangt: jeugd naar ouderdom, ouderdom naar jeugd. Het kost je misschien uren, dagen, maanden. Maar het is bereikbaar. Omkering van die veranderings-stroom zal je leren elk stelsel te beschouwen als iets dat rondwentelt in betrekkelijke stabiliteit... niet meer dan betrekkelijk.'

'Ik dacht dat ik geduld leerde.' Ze hoorde boosheid in zijn stem, een beetje frustratie.

'En betrekkelijke stabiliteit,' zei ze. 'Dit is het perspectief dat je met je eigen overtuiging schept, en overtuigingen kunnen met de verbeelding gemanipuleerd worden. Jij hebt slechts op een beperkte manier naar het heelal leren kijken. Nu moet je het heelal tot je eigen schepping maken. Dit zal je in staat stellen elke betrekkelijke stabiliteit aan te wenden voor eigen gebruik, voor elk gebruik dat je je maar kunt voorstellen.'

'Hoe lang duurde dat, zei u?'

'Geduld,' bracht ze hem in herinnering.

Een spontane grijns trok over zijn gezicht. Zijn ogen dwaalden in haar richting.

'Kijk naar je handen!' snauwde ze.

De grijns verdween. Zijn ogen schoten terug en staarden weer strak en aandachtig naar zijn handen.

'Wat moet ik doen als mijn armen moe worden?' vroeg hij.

'Zwijg en concentreer je,' zei ze. 'Als je te moe wordt, hou je op. Begin weer na een paar minuten ontspannen en oefenen. Je moet dit volhouden tot het lukt. In jouw huidige stadium is dit belangrijker dan je ooit zou kunnen beseffen. Leer deze les, anders kunnen de andere lessen niet volgen.'

Farad'n zoog een diepe teug lucht naar binnen, kauwde op zijn lip en staarde naar zijn handen. Hij draaide ze langzaam rond: voorkant, achterkant, voorkant, achterkant... Er veranderde niets.

Jessica stond op en liep naar de enige deur.

Zonder zijn aandacht van zijn handen te verwijderen, zei hij: 'Waar gaat u heen?'

'Je kunt beter werken als je alleen bent. Ik kom over ongeveer een uur terug. Geduld.'

'Weet ik!'

Ze bleef even naar hem kijken. Wat zag hij er vastberaden uit. Met een plotselinge steek in haar hart dacht ze door hem aan haar eigen verloren zoon. Ze stond zichzelf een zucht toe en zei: 'Als ik terugkom zal ik je de oefeningen geven waarmee je je spieren kunt losmaken. Geef het de tijd. Je zult verbaasd staan wat je je lichaam en je zintuigen allemaal kunt laten doen.'

Ze liet zichzelf uit.

De alom aanwezige bewaking nam zijn plaats op drie passen achter haar in terwijl zij door de gang liep. Hun angstig ontzag was duidelijk merkbaar. Zij waren Sardaukar, driedubbel gewaarschuwd voor haar kundigheid, grootgebracht met de verhalen over hun nederlaag tegen de Vrijmans van Arrakis. Deze heks was een Eerwaarde Moeder, een Bene Gesserit en een Atreides.

Jessica keek achterom en ze zag hun strenge gezichten als een mijlpaal in haar plan. Toen ze bij de trap kwam draaide ze zich weer om, ging naar beneden en liep door een korte gang de tuin onder haar ramen in.

Als Duncan en Gurney hun deel nu maar kunnen volbrengen, dacht ze terwijl ze het grind van een pad onder haar voeten voelde knerpen en het gouden licht zag dat door het lover viel.